Yabancı Çalışma İzinleri ve Yabancı İşçi Denetimi

2016 yılından itibaren yabancı çalışma izinleri konusunda eğitim ve danışmanlık hizmeti vermenin yanında uygulayan birisi olarak, son dönemde yapılan yabancı işçi denetimleri ile ilgili düşüncelerimi paylaşmak istedim. Öncelikle bu yazımda hiçbir din, dil, ırk, mezhep ve soy ayrımı yapmak gibi niyetim olmadığını, yabancıların ülkemizde çalışması ve bulunması ile ilgili siyasi, politik bir tercih ya da görüş içermediğini, tamamen 7 yıllık uygulama sürecindeki tespitlerim olduğunu belirterek sözlerime başlamak istiyorum.

Önce Suriye vatandaşları ile ilgili duruma bakacak olursak, 22.10.2014 tarihinde ülkemize kitleler halinde gelen Suriye vatandaşları için Geçici Koruma Yönetmeliği, 26.04.2016 tarihinde Geçici Koruma kapsamındaki yabancılar için çalışma izinleri yönetmeliği çıkmıştır. Bu ülke vatandaşlarının ülkemizde kalmaları ve çalışmaları yasal bir zemine kavuşturulduktan sonra ister istemez çalışma hayatının içinde var oldular. Şunu kabul edelim lütfen, ilk başta yabancı işçilik yerli işçiye göre daha ucuz maliyetli olduğundan tercih edilmeye başlandı. Daha sonra Z kuşağının çalışma hayatına girmesi, kişilerin meslek tercihlerindeki değişiklikler gibi gerekçeler ile mavi yaka diye tabir ettiğimiz kesimde işçi bulmak zorlaşınca özellikle üretim sanayi işlerinde geçici koruma kapsamındaki Suriye vatandaşları başta olmak üzere tercih edilen ve aranan işçiler oldular. Hatta bazı fabrikaların işçilerin büyük kısmı bu yabancı işçilerden oluştu.  Bu kişilerin yönetmelik gereği “kayıtlı oldukları il dışına” çıkması yasak olmasına rağmen farklı yöntemler ile bir şekilde büyük şehirlere geldiler. Bir dönem bunlara Çalışma Bakanlığı başka ilde kayıtlı olmasına rağmen talep edilen illerde çalışma izni onayı da verdi, bu yıl başından itibaren ise sadece kayıtlı oldukları ilde çalışma izini almalarına müsaade edilmesiyle beraber İstanbul başta olmak üzere büyük şehirlerde çok fazla kayıt dışı Suriye vatandaşı işçi sorunu olmaya başladı. Bu değişiklik ile özellikle büyük illerde denetimler yapılarak Suriye vatandaşları kendi kayıtlı oldukları illerine gönderilmeye başlandı. Bu gelişmelerden sonra özellikle sanayi sektöründe çalışacak işçi sorunu baş göstermesi ile Türk işçiye talep artışı yaşanacağını ve bu işlerdeki maaş skalasının yükseleceğini öngörüyorum. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının da bu durumu görerek, istihdamın artırılmasını yönelik teşvik uygulamaları açıklayacağını düşünüyorum.

Gelelim ülkemizde ikamet izni ile kalan diğer ülke vatandaşlarının durumuna, burada yine yoğun denetimler yapılmakta ve ikamet izni olmayanlar tespit edilerek ülkelerine gönderilmektedir. Göç politikasındaki değişiklik sebebiyle artık ülkemizde, turistik diye tabir edilen belirli bir amaç ve iş için olmayan ikamet izin talepleri büyük oranda reddedilmektedir. Bence çok yerinde ve geç kalınmış bir uygulama. Ülkemizde 8-10 yıldır turistik ikamet izni ile kalan göçmenler, kayıt dışı olarak çalışma hayatında bir şekilde var oldular ve çalışma izni almayı hiç düşünmediler. Bu göç politika değişikliğinden sonra ülkemizde çalışma izni alarak kalmanın en doğru tercih olduğunu gösterdi. Şunu da belirtelim çalışma izni alan kişinin ayrıca ikamet izni almasına gerek olmadığını da düşünürsek, ayrı ayrı kurumların prosedürleri ile de uğraşmak zorunda kalınmayacaktır. İkamet izni ile kalan yabancılarda beyaz yaka işçilerin daha yoğun olduğunu söylemek yanlış olmaz. En son 2021 yılında açıklanan çalışma izin istatistiklerine göre onaylanan 168.103 çalışma izninin yaklaşık %25’i ön lisans, lisans ve yüksek lisans mezunu, %30’u lise mezunu yabancılardan oluşmakta olup geri kalan %45 ise ilköğretim ve bilinmeyen olarak tespit edilmiştir.

Bu gelişmeler gösteriyor ki ülkemizde yabancı işçilerin daha kayıtlı bir sisteme geçilmesi, makul bir gerekçesi olmayan kişilerin ülkemizde turistik ikamet izni ile kalmaması, geçici koruma kapsamındaki yabancıların sadece kayıtlı oldukları ilde çalışabilmeleri yönündeki çalışmalar hız kazanmıştır. Son olarak çalışma izni almak için profesyonel destek alınmasının çok önemli olduğunu, ülkemizde çalışacak kişilerine ve yatırım yapacak yabancı kişilerin çalışma izin başvuruları değerlendirilirken, ülkemize sağladığı ekonomik fayda, istihdama olan katkısı, sektördeki iş gücü durumu gibi konulara titizlikle incelenerek sonuçlandığını belirtmek isterim.

Mücahit Yılmaz
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Kurucu Ortak